تاریخچه قالهر
روستای قالهر در ۳۳ درجه و ۵۳ دقیقه عرض شمالی و ۵۰ درجه و ۵۹ دقیقه طول شرقی در ارتفاع ۲۳۳۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است (تاریخ و فرهنگ دلیجان، صفری، ص۹۲). حسن بن محمّد بن حسن قمی در کتاب تاریخ قم از قلعه‌ای منسوب به ابی الحسین بن ابی سهل در نزدیکی قالهر سخن می‌راند و در این باره چنین می‌نویسد:
«قلعه ای که در قدیم آن را… [در متن نسخه سفید است] خوانده‌اند و اکنون منسوبست به ابی الحسین بن ابی سهل و این قلعه بنزدیک قالهرست (اصل قالاهر) و قلعه بلند و حصین و محکم است و گویند که: درین قلعه زیاده بر صد خانه از سنگ تراشیده‌اند و میان آن قلعه و راه آن قلعه، حاجزی و مانعی بوده است و آن چنان بوده که مقابل درِ آن قلعه مناره‌ای بنا کرده‌اند از سنگ و بِنردبان بر آنجا رفته‌اند و از سر آن مناره بدان قلعه نردبانی نهاده‌اند و از آنجا بقلعه رفته‌اند و بران گذر کرده. و حسین بن ابی سهل در این قلعه بوده است و آن را پناهگاه خود ساخته. چون وفات کرده است ابواسحاق ابراهیم بن محمّد قمی حاجب، زن او عایشه را خواسته و بر آن قلعه مالک شده» (تاریخ قم، قمی، ص۱۰۵)
جدا از دیگر منابع متاخر که در مورد آنها بحث و گفتگو خواهیم کرد می‌توان در کتاب تاریخ کاشان ضرّابی و قم نامه مدرّسی طباطبایی نوشته‌هایی را از مورخان و جغرافی‌دانان دو قرن اخیر در مورد روستای قالهر مشاهده نمود. همچنین مجیدی و همکارانش نیز در سال ۱۳۵۳ برخی از واژگان زبان راجی قالهر را ضبط و ثبت نموده‌اند. (گویش‌های پیرامون کاشان و محلات، محمدرضا مجیدی، ص۴۰)
قالهر. [ ] (اِخ ) دهی است از دهات کاشان از نواحی ازدهار (اردهار یا اردهال امروزی) که تا ابروز (ابوزیدآباد امروزی) ده فرسنگ فاصله دارد. این ده کوهی است که از یک سوی آن قطره‌های آب مانند عرق از بدن می‌چکد. روستائیان آن سامان در روزی از روزهای تیرماه در این نقطه گرد آیند و با هریک از آنان ظرفی است و هر یک پس از دیگری به آن کوه نزدیک می‌شود، و با تخته سنگی که در دست دارد بر آن می‌کوبد و می‌گوید: ای بیدخت؛ مرا از آب خود سیراب کن. من آن را برای درمان فلان درد می‌خواهم! پس ظرف خود را از چکه‌های آب پر می‌کند و در تمام سال برای درمان دردها بکار می‌برد و درمان می‌یابد (ترجمه محاسن اصفهان چ مجلس ص ۱۶ و ۱۷). و این قلعه بنزدیک قالهر است و قلعه بلند و حصین و محکم است. (تاریخ قم ص ۷۳).
اما مهمترین چیزی که نشان از تاریخ کهن قالهر دارد وجود سنگ‌نگاره‌های کشف شده در اطراف روستا است که مربوط به هزاره هفتم پیش از میلاد هستند و قدمت آنها حدود ۷ تا ۹ هزار سال تخمین زده شده است.
قالهری‌ها مردمی خوش مشرب و خوش چهره هستند و کامِلِسکویی یا تامِلِسگایی، نام بازی معروف مردم این روستای تاریخی است که خود قدمت تاریخی دارد.
عکس: حمیدرضا زاهدی
عالی من خودم از قالهرم نمیدونستم همچین کاری انجام میدن